тапанша

(Пистолет; франц. pistolet, нем. pistole, чех. pist ala)

жеке оқатар қару. Т. арналуы бойынша ұрыстық, спорттық және дабылдық түрлерге, ал құрылысы бойынша автоматтық емес пен автоматтық (атыстың жекеленген және үздіксіздігі) түрлерге бөлінеді. Ұрыстық (әскери) Т. жеке қару болып келеді және қысқа қашықтықтағы (50—70 м-ге дейін) қарсыластың жанды күштерін жоюға арналады; атыста дүмбімен жабдықталатын жеке үлгілердің атыстық нысана қашықтығы 200 м. Т. өздігінен оқталатын қару. Кейбір Т. жекеленген атыспен бірге, атыста қап пен дүмбінің жанасуымен кезектелген қысқа автоматты атысты жүргізу де қарастырылады. Т. автоматталуы бекітпенің кері соғуын немесе ұңғының қысқа жүрісінің кері соғуының қолдануына негізделеді. Т. атысы үшін қимылды жылдам тоқтататын, қаруды игеру мен жылжу мүмкіндіктерін тез айыруды қамтамасыз ететін мұқал басты тапанша оқтары қолданылады. Оқ Т. тұтқасындағы қорап тәріздес жалпақ оқжатарда және оқтізердің көмегімен жұмсалған оқтардың алмастырылатын орындарында орналасады. Өздігінен қайырылатын соққыш-ағытқыш тетік шүріппені қосалқы қайырмай-ақ атыс жүргізуді қамтамасыз етеді. Кең тараған ұрыстық Т. калибрі — 7,62—11,43 мм; оқсыз салмағы — 0,73—1,1 кг; ұрыстық атыс жылдамдығы — минутына 14—40 атыс; оқжатар сыйымдылығы — 7—20 оқ; оқтың бастапқы жылдамдығы — 250—420 м/сек., оқ салмағы — 5,52—15,2 г; нысана қашықтығы — 50—70 м болады. Спорттық Т. мергендік атуға үйретуге және спорттық мақсаттарға арналады. Ны-сана сызықтарының алыстығымен (қарауыл мен көздеуіш араларының қашықтары), ұрыстың жоғары шоғыр-лануымен, ыңғайлы тұтқасымен өзгешеленеді. Әдетте, кіші калибрлі қорғасын оқты кіші қуатты оқтар үшін құрастырылады. Дабылды Т. тегіс ұңғылы, автоматты емес болып келеді, олар дабылды және жарық бергіш оқтармен атуға арналған. Қазіргі уақытта, ҚР Қарулы Күштерінде Н.Ф.Макаровтың өздігінен зарядталатын конструкциясы мен И.Я.Стечкиннің автоматтық конструкциялы 9 мм-лік Т-сы қолданады.